جزر و مد ، پایین‌ رفتن‌ و بالا آمدن‌ متناوب‌ روزانه سطح‌ آب‌ اقیانوسها، دریاها و دریاچه‌های‌ بزرگ‌، به‌ دلیل‌ تأثیر گرانش‌ (جاذبه‌) ماه‌ و تا حدودی‌ خورشید. آب‌ در هنگام‌ جزر، پایین‌ می‌رود و در مد بالا می‌آید.

 پدیده جزر و مد موردتوجه‌ ایرانیان‌ باستان‌ بوده‌، چنانكه‌ آمده‌ است‌ كه‌ دو «باد» از پیش‌ (جانب‌) ماه‌ می‌وزد، یكی‌ را «فرود آهَنج‌» (جزر) و دیگری‌ را «بر آهَنج‌» (مد) می‌خوانند. طبیعیدانان‌ و جغرافیدانان‌ دوره اسلامی‌ نیز به‌ سبب‌ كنجكاوی‌ علمی‌ و نیز تأثیر جزر و مد بر زندگی‌ ساكنان‌ شهرهای‌ حاشیه دریاها و اقیانوسها در قلمرو اسلامی‌، به‌ این‌ پدیده‌ توجه‌ داشته‌اند.

عقاید دانشمندان‌ مسلمان‌ در باره جزر و مد تا حدود زیادی‌ متأثر از آرای‌ جغرافیدانان‌، دریانوردان‌ و اخترشناسان‌ یونانی‌ بوده‌ است‌. بسیاری‌ از طبیعیدانان‌ و اخترشناسان‌ یونانی‌ به‌درستی‌ آگاه‌ بودند كه‌ جزر و مد عمدتاً ناشی‌ از تأثیر ماه‌ بر آب‌ اقیانوسها و دریاهاست‌.